Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, yerli arabada menzil gayesinin 500 kilometre olduğunu belirtirken, araba fabrikasının yeriyle ilgili, “Bir yatırım yapmak isterseniz, tedarikçilere en yakın yeri tercih edersiniz” dedi. Memleketler arası Önder Araştırmacılar Programı’nda kuralları taşıyan 242 başvurun değerlendirildiğini de belirten Varank, programa yabancıların da başvurduğunu ortalarında etraf alanında nobel mükafatı almış bir araştırmacının bulunduğunu söyledi.
Ankara’da gazetecilerle iftar yemeğinde biraraya gelerek soruları yanıtlayan Varank, şunları söyledi:
YERLİ ARABA ELEKTRİKLİ OLACAK
“Biz bunu yalnızca bir araba projesi olarak görmüyoruz. Dünyada fevkalade bir değişim, dönüşüm var. Araba sanayisi de bu dönüşümün, değişimin en süratli yaşandığı bölümlerden biri. Türkiye’nin Arabası Projesi’ni bir teknoloji projesi olarak, bizim otomotiv sanayimizi dönüştürecek, güçlü ülkelerle rekabetçi hale getirecek bir proje olarak görüyoruz. Baktığınızda artık elektrik motorlarıyla, yazılımlarıyla, otonom sürüşüyle, pil teknolojileriyle araba sanayisi büsbütün öteki bir istikamete gidiyor. Biz de bu projeyle, bu fırsat penceresini hakikat vakitte yakaladığımıza inanıyoruz. Kendi arabamızı büsbütün elektrikli olarak rakipleriyle yarışacak halde bir proje olarak ortaya koyacağız ve bir ekosistem ortaya çıkaracağız. Doğal biz bunu devlet olarak yapmıyoruz. Beş babayiğit ortaya çıktı, TOBB bunlara katıldı, onlar bu işi sırtladılar. Getirdikleri CEO ve grubu hakikaten profesyonel arkadaşlar, özverili çalışıyorlar. Esasen kendisi iş başı yaptıktan sonra aslında proje tam yol ilerlemeye başladı. Planlandığı formda onların kendilerine koyduğu iş akışlarının müddeti dahilinde bu proje ilerliyor. 2019’un sonunda bir prototip göreceğiz, buna daima birlikte şahitlik edeceğiz. 2022 yılında da, muhtemelen ikinci yarısında inşallah araçlar satışa çıkmış olacak. Yollarımızda Türkiye’nin arabasını görmüş olacağız.
SERVİSİ VE PAZARLAMASI HOŞ YAPILMALI
Tabii şöyle bir tenkit var. Bu arabası yapmak bu kadar sıkıntı mu? Az çok endüstriyle haşır neşir olanlar bu soruya kolay yanıt verebilirler. Biz yalnızca tek bir Ar-Ge projesi, bir araba yapmıyoruz ya da bu arkadaşlar bunu yapmıyor, bir marka ortaya çıkarmaya çalışıyorlar. Bu markanın dört dörtlük olması, tutunabilmesi, satılabilmesi, kendini devam ettirebilmesi lazım. Münasebetiyle iş akışlarını yapıyorlar, 15 yıllık bir plan yapmışlar. Bu 15 yıl içerisinde 5 tane model 3 tane facelift, bunların planlamasını yapmışlar. Hasebiyle siz ortaya tek bir eser çıkarabilirsiniz, ancak bunun satılabilir olması için bayi ağının olması lazım, yedek kesiminin, tedarikçilerinin olması lazım, servisinin olması lazım, pazarlamasını hoş yapmanız lazım. Yurt dışına ihracat yapacaksınız, o standartlarda, o kalitede ve rakipleriyle yarışabilecek olması lazım. Hasebiyle bunların tamamını profesyonelce planladıkları için bu iş aslında bu kadar uzun sürüyor. Lakin dediğim üzere iş akışları çerçevesinde ilerliyorlar, 2019’un sonunda inşallah prototipi göreceğiz.
MENZİL İÇİN AMAÇ 500 KİLOMETRE
Güzel bir yerde de Ar-Ge merkezini açmak istiyorlar. Onu da yakın vakitte ilan edebiliriz. Açılışını yaparız. Birinci modelin segmentini söylemiyoruz. Fakat başlarındaki plan şöyle: Tüm modelleriyle global pazarlarda da rekabet edecek bir fiyat yakalamak istiyorlar. Siz bir yatırım yapmak isterseniz, tedarikçiye en yakın yeri tercih edersiniz. Yani ekosistemden en verimli halde faydalanacağınız yerde kurmak istersiniz. Bunun görüşmelerini yapıyorlar. O mevzudaki bilgiler ticari sır niteliğinde olduğu için açıklamıyoruz.
500 kilometreyi yakalayacak bir araç üstünde çalışıyorlar. Talep olacağa benziyor, beşerler bekliyorlar bu arabası. Piyasaya çıktığında göreceğiz.
YERLİLEŞTİRME MAKİNE İLE BAŞLAYACAK
Gündemimizde yerli üretim ve ulusal teknoloji var. Yerlileştirme Eser Programı da bunun değerli bir modülü. Emelimiz, bilhassa yüksek cari açık verdiğimiz eserlerin yerlileştirilmesi. Bu orta malı da olabilir, ham husus de olabilir, birtakım makine ekipman da olabilir. Yalnızca bir eserin ithalat-ihracat sayısına bakıp bir liste çıkarmadık. Listemizi oluştururken potansiyeli olup olmadığına da baktık. Bir eseri yerlileştirmek istersiniz, fakat dünya ticaretine baktığınızda bunun yüzde 80’ini bir ülke üretiyorsa, ha demek ki orada bir fırsat yok. Dominant baskın bir ülke var, sizin onunla rekabet edecek bir eseri ortaya çıkarıp yarar sağlamanız mümkün değil. Birçok faktörü kıymetlendirerek eser listemizi çıkardık. Orta Yüksek ve Yüksek teknolojiye de odaklanarak 300’ün üzerinde eser ve eser kümesinin yerlileştirilmesiyle ilgili yeni bir teşvik programı dizayn ettik. Burada şayet eserin Ar-Ge muhtaçlığı varsa oradan başlayarak eser geliştirilmesi, yatırımı, ticarileşmesi, bütün bu adımların tamamını teşvik etmek üzerine, lakin elimizdeki mevcut teşvik sistemlerini buna nazaran dizayn ederek bir program hazırladık. Aslında bizim çalışmalarımız bitti, kamuoyuna ilan etmesi kaldı. Tabi mevzuatla ilgili yapmamız gerekenler var. Makine kesimiyle başlamayı planlıyoruz. Pilot bölüm makine olacak, daha sonra Eylül, Ekim ayına kadar öbür bölümlerdeki eserleri ilan edeceğiz. Burada hem endüstricinin, üreticinin bize başvurmasını bekliyoruz, hem de biz proaktif olacağız. Bu ortada aslında teşebbüsçü bilgi sistemi üzere aslında Türk endüstrisinin röntgenini elinde bulunduran bir Bakanlığız; kimlerde bu kabiliyetler var, aradığımız eseri kiminle oturup çalışarak yerli ürettirebiliriz, burada proaktif de davranacağız.
ÜRÜN KÜMELERİNDE YABANCI SERMAYE OLACAK MI?
Eğer bir yabancı gelip burada o yatırımı yapmak istiyorsa, ‘Bunu yerli olarak üreteceğim’ diyorsa kapımız ona açık. O da tıpkı programdan faydalanıp o yatırımları yapıp o üretimi yapabilir. Yani küresel sermaye olup yerli üreticilerden de o işlere başvurabilecek olan orta malı üreticisi firmalar var, onlarla da çalışabiliriz. Yalnızca ithalat ve ihracata bakmıyoruz. O manada bir kabiliyet gelişmiş mi Türkiye’de, sanayi altyapımız bu eseri üretebilir mi üretemez mi, hepsine bakıyoruz. Alışılmış ki temel Ar-Ge kademesi 5 sene sürecek bir esere de yatırım yapmak mantıklı değil. Burada bağlı ve ilgili kuruluşlarımızın da dahil olduğu program yöneticisi bir grup olacak bakanlığımızda. Hem kendileri esasen bu eserleri çalışıyorlar, bir de firmalar geldiğinde zati bunu alıp değerlendirip neticelendirecekler ve bunu kısa müddette yapacaklar. Mesela kendimize koyduğumuz maksat, 30 günde müracaatla neticelendirilme ortasında bütün süreçler bitsin istiyoruz. Bağlı, ilgili kuruluşlarımız programın içinde. KOSGEB’i, TÜBİTAK’ı işin içine dahil edeceğiz, Ticaret Bakanlığı ile görüşüyoruz, tahminen ihracatla ilgili onların dayanak programlarını bunun içine dahil edeceğiz, uçtan uca bir sistemi tasarlamış olacağız.
UZAY AJANSI ÇALIŞMALARI
Uzay Ajansını kurduk, bununla ilgili Ulusal Uzay Programımıza dönük bir çalıştayı Gebze’de gerçekleştirdik. Türkiye’deki bütün paydaşları kamu, özel kesim, üniversite bir ortaya getirdik ve bununla ilgili hoş bir rapor hazırladık. Bu bizim Ulusal Uzay Programımızın aslında nüvesini oluşturabilecek bir çalışma. Teşkilat yapısıyla ilgili mevzuat çalışmalarını biz yürütüyoruz, fakat tabi yönetici takımıyla ilgili de faaliyetlerimiz sürüyor. Görüşmeler yapıyoruz, en uygun ismi bulalım istiyoruz, lakin biraz da zorlanmıyor değiliz. Türkiye’de uzay program ve projelerini yönetmiş çok az insanımız var. Yakın vakitte hem idaresini hem teşkilatını oluşturmuş olacağız. Türkiye’de uzayla ilgili faaliyet gösteren kurumlar faaliyetlerine devam ediyorlardı. En değerli gereksinimlerden biri koordinasyondu. En kısa vakitte teşkilat yapısıyla o işi yapmış olacağız. Uzay alanında değerli iki projeyi halihazırda sürdürüyoruz. TÜRKSAT 6A, birinci ulusal haberleşme uydumuz ve İMECE, metrealtı çözünürlüklü ulusal görüntüleme uydumuz. Bu uydularımızı ve alt sistemlerini ulusal olarak tasarlıyoruz. Kendi uydusunu tasarlayabilen ve üreten bir ülke olmamız bu alanda yetkinliğimizi gösteriyor. Ancak uzayda rekabet uydularla sonlu değil. Fırlatma teknolojileri, beşerli uzay araştırmaları… Bu alanlarda da rekabete dahil olacağız. Ulusal Uzay Programımızda kapsamlı olarak uzun vadeli yol haritamızı ortaya koyacağız.
BİLİM İNSANLARININ TÜRKİYE’YE DÖNÜŞÜ
Bunu birinci ilan ettiğimizde eleştirenler oldu, ‘Türkiye’ye kim gelir bilim yapmak için’ diye. Aslında epey cazip de bir paket ortaya koyduk. Emelimiz ne? Kritik teknolojilerin geliştirildiği programlar var ve orada üst seviye araştırma yapanlara gereksinimimiz var. Bunları Türkiye’ye getirerek bu projelerde çalıştırabilir miyiz? Sisteme 3 binden fazla kayıt oldu. Kriterler de çok zordu. Yani dünyanın birinci 100 üniversitesinden, en fazla atıf alan makale sayılarında sıralamalar üzere epeyce kuvvetli kriterler var. Şu anda bu kuralları taşıyan 242 başvuruyu kıymetlendiriyoruz. Tabi bunlar bir tane kurumla birlikte başvuruyorlar bu bir üniversite olabilir, araştırma altyapısı olabilir, şirket olabilir. Türk kökenli olanlar olduğu üzere 80 civarında yabancı da var. İşte etraf alanında Nobel mükafatı almış bir araştırmacı var. Amerika’dan 86, İngiltere’den 21, Almanya’dan 17, Fransa’dan 9, Hollanda’dan 9, Kanada’dan 9 müracaat var. Müracaatların beklentilerimizin ötesinde olması bizi de keyifli etti.
517 DOKTORA ÖĞRENCİSİ
Bu devir öbür bir yeniliği daha hayata geçirdik. Orada da aslında beklentimizin üzerinde dönüşler aldık. Bu sanayi doktora programı, yani endüstrinin muhtaçlık duyduğu doktora derecesine sahip öğrencilere biz burs veriyoruz daha sonra bu öğrenciler o sanayi kuruluşunda istihdam ediliyorlar ve 3 yıl boyunca bunların istihdamına teşvik veriyoruz. Epeyce randıman aldığımız bir program oldu. Şirketler gelip teşekkür ettiler, zira bazen hakikaten üretim yaparken temel bilim olsun, Ar-Ge manasında olsun ayrıntılı çalışmaya muhtaçlık oluyor ve bunu da lakin doktora programlarıyla yapabiliyorsunuz. İnşallah bu programla da 517 doktora öğrencisini yetiştireceğiz, daha sonra da endüstride çalışmalarını teşvik etmiş olacağız.”
