İsviçre’de bir ortaya gelen uzmanlar, insanların yürüttüğü faaliyetlerin toprağın kalitesini bozduğunu, çölleri yaydığını, ormanları azalttığını, yabanî hayatı yerinden ettiğini ve turbalık alanları kuruttuğunu açıklayacak.
Bütün bu faaliyetler toprağın iklim değişimiyle uğraşa katkı sağlayan bir karbon deposundan, atmosfere karbon salımına yol açan bir kaynağa dönüşmesine yol açtı.
Birleşmiş Milletler Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nde (IPCC) yer alan bilim insanları ve hükümet yetkilileri tarafından bu hafta son hali verilecek raporda iklimin feci bir formda ısınmasının önüne geçmek için toprağın bu halde sömürülmesine son verilmesi gerektiği yer alacak.
Toprak bizi iklim değişikliğinden nasıl koruyabilir?
İşlenmemiş topraklar, üzerinde barındırdıkları bitkilerin atmosferi ısıtan karbondioksit gazını tüketmesi sayesinde global ısınmaya karşı gayrette değerli bir rol oynuyor.
Bilim insanları raporda, çiftçilik ve kerestecilik yapma metotlarımızın karbondioksit salımını artırdığına yer verecek.
Atmosfere salınan ve sera tesiri yapan gazların üçte biri ile dörtte biri ortasında bir kısmı toprak kullanımımızdan kaynaklanıyor.
İngiltere’de tarım toprağına dönüştürülen turbalık alanlar
‘Zor kararlar alınması gerekiyor‘
Raporda toprak kullanımımız hakkında güç kararlar alınması gerektiği vurgulanacak. Çünkü toprak için birbiriyle yarışan birden fazla talep var: Bioyakıt üretimi, plastik ve lif üretimi için gereken bitkiler, kerestecilik, kağıt üretimi, artan nüfus için besin üretimi ve doğal hayat.
Raporda kırmızı et üretiminin bir yandan toprağa büyük bir baskı uyguladığı, öteki yandan da sera gazı tesiri yaratan metan gazı salımının yarısını oluşturduğu aktarılacak.
Bu rapor, IPCC’nin toprak kullanımı ve sömürüsü üzerine bugüne kadar hazırladığı en sert rapor olacak.
Raporun özünde ise toprağın karbondioksit salım kaynağı olarak mı yoksa karbondioksit depolama alanı olarak mı kullanılacağına dair ikilem yatıyor.
Bu, toprağı nasıl kullandığımıza bağlı olarak değişebilir.
Neden kıymetli?
İngiltere’nin doğusundaki turbalık alanlar bu raporda bahsedilen ikilem için ülkü bir örnek.
Doğal halinde çok sulu olan bu toprakların yüzde 99’u yüzyıllar içerisinde kurutularak tarıma açıldı.
Charles Shropshire tarlasında yeni teknolojileri kullanıyor
Fakat üzerinde tarım yapılan bu topraklar her yıl yüzde 1-2 oranında bir kısmını erozyona kaybediyor.
Bunun altında da turbanın havayla temas etmesi sonucunda oksitlenmesi ve karbondioksit yaratması yatıyor.
Problem, bu toprakların birebir vakitte İngiltere’nin en verimli toprakları olması.
Çiftçiler bu toprakları karbon tutması için bırakmak değil üzerinde besin yetiştirmek istiyor.
Bölgedeki genç çiftçilerden Charles Shopshire, tarlasından atmosfere karışan karbon konusunda telaşlı olduğunu anlatıyor.
Shopshire iklim değişikliğinin halihazırda bitkilerin büyümesini etkilediğini fark etmiş.
Buna karşı “canlandırıcı tarım” denilen teknikleri uyguluyor.
Bu tekniklerin ortasında tarlayı derin sürmeme, kışın toprağı bitki örtüsüyle kaplama ve damla sulama yer alıyor.
Denemek istediği bir başka teknik de kışın toprağı ıslatarak üzerinde hoşluk kürlerinde ve tavandan sarkıtılan saksılarda kullanılan bataklık yosunu (sfagnum) yosunu yetiştirmek.
Fakat birden fazla çiftçi üretim stillerini değiştirme konusunda isteksiz.
Dünyanın dört bir yanında, artan besin talebine yetişmeye çalışan çiftçilerin kıssalarını duyabilirsiniz. Lakin bu, uzun vadede toprağı olumsuz etkiliyor.
Sorunun bir kısmı da 1960’lardan beri besin ve bitki yağı tüketiminin 1960’lardan bu yana iki kat artması.
İklim değişikliği kimi bölgelerdeki çiftçileri başkalarına nazaran daha çok etkileyecek
Sorunu çözebilir miyiz?
Bilim insanları sorunun devasa boyutlarda olduğunu söylüyor.
Bunu çözmenin çok sıkıntı olduğunu onlar da kabul ediyor, bilhassa ekosistemi korumak için gereken çiftçilik üslubu için yarım milyar çiftçiye daha farklı çalışmaları konusunda eğitim verilmesi gerekeceği için.
Bilim beşerlerine nazaran yapmamız gerekenler şunlar:
- Ormanlık bölgeleri korumak, bilhassa de tropik bölgelerde
- Daha fazla zerzevat ve daha az et içeren beslenme usulüne geçmek
- Turbalık alanları korumak ve mümkün olduğunca eski hallerine döndürmek
- Biyoyakıt üretimini azaltmak
- Ekinlerin ağaçlarla bir ortada olduğu ziraî ormancılık (agroforesti) yapmak
- Ekin çeşitlerini çoğaltmak
Çözümler konusunda fikir birliği var mı?
Çözümler konusunda kimi fikir ayrılıkları da var. Kimileri tarım faaliyetlerini olabildiğince küçük bir alanda ağırlaştırılmış bir formda yapıp bu sayede geri kalan toprağı tabiata terk etmeyi ve bu sayede daha fazla karbondioksit depolamayı öneriyor.
Diğerleri ise tarımı etrafla daha uyumlu bir formda yapıp atmosfere daha az karbon salmanın daha yanlışsız olacağını düşünüyor. Ancak bu teklif de daha fazla toprağa muhtaçlık duyduğu için tabiata daha az toprak bırakıyor.
Rapor her iki seçenekte de global ısınmadan en çok etkilenen çiftçilerin en fakir çiftçiler olacağını ve bu insanların çiftçilik yapma formüllerini değiştirmeleri için gereken teknolojiyi karşılamakta en çok zorlanacak küme olacağını vurguluyor.
Rapor siyasetleri etkileyebilecek mi?
BBC News’e konuşan ABD merkezli çevreci niyet kuruluşu WRI’dan Kelly Levin, bu raporun fosil yakıtlardan atmosfere salımı azaltmak için siyasetçiler üzerinde büyük bir baskı oluşturması gerektiğini düşünüyor:
“Eğer iklim sorununu çözmeyi bugün güç buluyorsak, bir de gelecekte karbonu tutacak toprak kalmadığında ne kadar sıkıntı bulacağımızı hayal edin.”
İngiltere’deki Cranfield Üniversitesi’nden Prof. Jane Rickson “IPCC raporunun siyasetçileri ve toprak sahiplerini gerekli değişiklikleri yaparak iklim krizine bir son vermek için motive edecek kadar güçlü olmasını umuyorum” diyor.
