Antarktika’da yaptıkları çalışmalarla isminden kelam ettiren Türk bilim insanları, birinci Türk Arktik Bilimsel Seferi’ni gerçekleştirerek güney kutbunun akabinde bilimsel araştırmalarını kuzey kutbuna da taşıdı.
Antarktika seferlerinin akabinde Türk bilim insanları, araştırmaları için rotalarını bu sefer de Arktik Okyanusu’na çevirdi. Bu kapsamda, birinci Türk Arktik Bilimsel Seferi, İTÜ Kutup Araştırmaları Uyg-Ar Merkezi öncülüğünde bir takımla Türkiye İş Bankası sponsorluğunda temmuzda gerçekleşti.
İlk Türk Arktik Bilimsel Seferi’ne, Cumhurbaşkanlığı himayesi, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı uhdesinden gerçekleşen Antarktika Bilim Seferlerinin uyumunu üstlenen Doç. Dr. Burcu Özsoy liderlik etti.
Özsoy, kelam konusu sefer ve Arktik bölgesinde yaptıkları çalışmalara ait AA muhabirinin sorularını yanıtladı.
Minimum ayak iziyle azamî bilim hedefi
Kutup bölgelerinin dünyanın en güçlü coğrafya ve iklimine sahip alanları olduğuna dikkati çeken Özsoy, tüm zorluklarına karşın bu bölgelere gitmek ve araştırma yapmanın bir insanın hayatında yaşayabileceği en büyüleyici anlardan olduğunu söyledi.
Özsoy, seferdeki ana emellerinin asgarî ayak iziyle azamî randımanda bilim yapmak olduğunu vurgulayarak, “Sefere 7 bilim insanı katıldı ve hepsi canını dişine takarak çalıştı. Gün ışığından 24 saat faydalanılan bölgede, Türkiye’nin çeşitli kurum ve kuruluşlarından 41 iştirakçinin 14 araştırma projesi için çalışmalar yürütüldü.” diye konuştu.
İklim değişikliği ve etraf kirliliği araştırıldı
Arktik Okyanusu’na ulaşmak için birinci olarak Norveç’in başşehri Oslo’ya gittiklerini anlatan Özsoy, buradan Norveç egemenliğindeki Svalbard Takımadaları’nda yer alan dünyanın en kuzey yerleşimi Longyearbyen’a ulaştıklarını lisana getirdi.
Özsoy, burada kiraladıkları gemiye yerleştiklerini ve seferin tamamında gemide kaldıklarını aktardı.
Sefer boyunca bilim insanlarının bilhassa iklim değişikliğinin ekosistem üzerine tesirleri ve etraf kirliliği bahislerinde çalışmalar yaptığını belirten Özsoy, şunları kaydetti:
“Mikroplastik örneklemeleri, pasif örnekleyicilerle kalıcı organik kirleticilerin belirlenmesi, yakıt kirlilikleri ve kaynaklarının belirlenmesi, plankton cins ve dağılımları, deniz buzu müşahedeleri ve uydu bilgileri ile korelasyonu, hava kalite ölçümleri üzere projelere ek olarak lise öğrencileri tarafından üretilen meteorolojik ve atmosferik ölçüm istasyonunun fizibilite çalışmaları da yapıldı. Havanın hiç kararmaması fizyolojik olarak bizleri etkilese de bu durumu avantaja çevirip daha uzun çalışma ve seyir saatlerine sahip olduk.”
Penguenler yerine kutup ayıları
Özsoy, küçük bir hayat alanında geçirilen mühletin seferin en zorlayıcı yanlarından olduğuna dikkati çekerek, “Kısıtlı imkanlar sebebiyle gemideki suyun çok tasarruflu kullanılması için sefer müddetince yalnızca bir gün, o da bir üs ziyaretimizde duş alabildik. Olağan ki herkes alışık olduğu nizamdan, bu bilinmezliğe ve mahrumiyete geldiğinde zorlanıyor.” dedi.
Arktik bölgesinin Antarktika’dan farkına da değinen Özsoy, kuzey ve güney kutup bölgelerinin iki farklı gezegen üzere olduğunu lisana getirdi.
Özsoy, Antarktika’nın bembeyaz buzullardan oluşan kocaman bir kıta olduğunu belirterek, “Arktikte çalışma bölgemiz olan Svalbard Adası ve etrafında eriyen buzullar ve onların getirdiği çamurla kahverengi olmuş deniz, buzul yarıkları ve hepsinden öte azalan deniz buzları vardı. Antarktika’da sayısı binlerle söz edilen penguen kolonilerini bulunurken Arktik bölgesinde kuşağı avcılık ve doğal ömür alanlarının azalması nedeniyle azalan kutup ayıları vardı. Güney Okyanusu’nda daima görmeye alıştığımız balinaların bir elin parmaklarını geçmeyecek sayıda olması da dikkatimi en çok çeken konulardandı.” diye konuştu.
“Her iki kutup bölgesine de tertipli sefer yapılmalı”
Güney ve kuzey kutup bölgelerine düzenlenen seferlerin Türkiye için ehemmiyetine işaret eden Özsoy, bu bölgelerin iklim, doğal kaynaklar ve jeopolitik pozisyonlarıyla kıymetlendirilmesi gerektiğinin altını çizdi.
Antarktika’nın dünyadaki tatlı suyun yüzde 70’ini ve daha birçok doğal kaynağı barındırdığına vurgu yapan Özsoy, şöyle devam etti:
“Arktik Okyanusu ise dünyanın en sığ okyanusu. İklimin temelini oluşturan akıntıların ve okyanus besin zincirinin başladığı bölgeler. Ayrıyeten global iklim değişikliğiyle birlikte deniz buzundan açılan bölgelerde doğal kaynaklar ve canlı kaynakları kullanılırken, açılan yeni ticaret rotaları da gelecek yıllarda daha tanınan olacak. Türkiye olarak hem global iklim değişikliğini takip etmek ve gelecek politikalarımızı belirlemek hem de dünyada güçlü bir devlet olarak her iki kutup bölgesinde de fiziki varlığımızın sağlanması lehimize olacaktır.”
Özsoy, milletlerarası karar sistemlerinde yer almanın en değerli kaidelerinden birinin bölgede devamlı olarak kaliteli bilimsel çalışmalar yapmak olduğunu belirterek, bu süreklilik için her yıl her iki kutup bölgesine de seferler düzenlenmesinin memleketler arası görünürlük açısından daha olumlu sonuçlar doğuracağını tabir etti.
Arktik’te rekor erime
İklim değişikliğinin Arktik bölgesine tesirinden de bahseden Özsoy, Türkiye’nin yaklaşık 17 katı büyüklüğünde bir yüzölçümüne sahip olan Arktik Okyanusu’nda, yalnızca son yüzyılda Türkiye yüzölçümünün yaklaşık 4 katı büyüklüğünde bir buzun yok olduğunun hesaplandığını bildirdi.
Özsoy, 1979’dan bu yana yapılan ölçümlerin Arktik Okyanusu’ndaki deniz buzu alanının 40 yıl içindeki en düşük üçüncü bedeli 2018’de yakaladığını anlatarak, şu bilgileri verdi:
“Maalesef 2019’daki erime oranı, bir evvelki yılda görülen erime rekorunu gölgede bıraktı. 2012’de alınan bilgiler bugüne kadar toplanmış en düşük deniz buzu ölçüsü rekorunu kırarken, 2019 yılı pahaları 2012 yılı bedellerinin de altında. Bölgedeki iklim değişikliği tesirlerinin artması, yeryüzünün ısı makinaları üzere çalışan atmosfer ve okyanuslardaki istikrarın değişme potansiyeli ve sera gazı salınımındaki artışlar, bizlere yaşadığımız yüzyılın birinci yarısına kadar bunların çok önemli sonuçlar doğuracağına işaret ediyor.”
