Mübadele sırasında hayatlarını ve anılarını mecburen geride bırakarak, sıfırdan yeni bir hayata başlamanın hem gururu hem de kırgınlığını yaşayan ailelerin çocuklarındanım ben. Biz küçükken geride bırakılanların acısı ve buruk kıssalar nedeniyle Girit’in ‘ulaşılmaz ve çok uzakta bir ada’ olduğu hissiyle büyüdük. Geçen yaz “Niye Girit’e gitmiyoruz, geçmişe bir seyahat yapmıyoruz” diye düşündüm ve çocuklarla uçağa atlayıp soluğu Heraklion’da aldık. Birinci hissettiğim, İzmir’de doğup büyümüş olmamın tesiriyle çok tanıdığım topraklarda, bildiğim iklimde olmanın getirdiği huzurdu.
Dünyanın en yaşlı zeytin ağaçları
Yunanistan’ın en büyük adası Girit, doğuda Heraklion, ortada Resmo ve batıda Hanya olarak üç büyük kentten oluşuyor. Dünyanın en yaşlı zeytin ağaçları, üzüm bağları ve koyları ortasından seyahat yaparak soluğu çabucak Resmo’da aldık. Forteza Kalesi’ne tırmanıp eski deniz fenerinin bulunduğu Venedik Limanı boyunca yürüdük. Liman etrafındaki tavernalardan birinde günbatımı ve deniz mahsulleri eşliğinde içkimizi yudumladık. Burası sıcacık atmosferiyle neredeyse geçmişten günümüze hiç bozulmamış. Mimarisinde Venedik rönesansının ve Osmanlı oryantalizminin karışımı hâkim. Çiçeklerle süslü minicik tarihi konutların ve sokakların içinde bilinmeyen tarihi manastır, tapınak ve müzeler… Zati büyük büyük annemin bahsettiği hapishane de bugün artık müzeye dönüştürülmüş. Lakin neyse ki, üzerinde evvelce hapishane olduğu yazıyor. Çünkü bizim elimizdeki tek pahalı ve net bilgi bu hapishanenin yeriydi.
Girit’e giden akrabalarımızın kaldığı otelin tesadüfen adada kalan ve izini kaybettiğimiz akrabalarımıza ilişkin çıkması sonunda köklerimizin izini bulmuştuk. Pirinç tanesi toplayarak iz sürer üzere evvel Makresteno Sokağı’nı, akabinde karanlıkta iğne arar üzere hapishaneyi bulduk…. Bu yüzyılda mübadele hafiyeliği yaptık resmen. Ve o konutu bulduk…
Yıkık dökük ve öylesine kalakalmış. Terk edilmiş, sahip çıkılmamış. Bol bol fotoğrafını çektik. Ege’ye, karşı kıyıya bakan mükemmel bir dorukta, kusursuz deniz görüntüsüne karşı… Kim bilir neler yaşanıp neler konuşulmuştu, tahminen de tam da buradan teknelere bindirilerek gemilere zorla koyulmuştu bizimkiler ve komşuları… Bize ilişkin olanı bir sefer daha bırakarak gözlerimiz yaşlı ayrıldık konutumuzdan.
Geçmişe seyahatimizi tamamladıktan sonra gece hayatının hoşluklarını keşfetmeye çıktık. Her yer cıvıl cıvıl ve ışıl ışıl… Tarihi sokaklar ve binalar ortasındaki tavernalar ve barlar; ışıklarla yaratılan atmosferde inanılmaz romantik ve keyifli. Müzik kakofonisi yok, insan uğultusu yok. Her şey tadında, keyifli ve eğlenceli. Yemekler lezzetli, fiyatlar makul. Tarihi bir konutun avlusundaki Avli Restoran ve limon ile nar ağaçlarının altında bahçede konuşlanmış Lemonokipos’ta kesinlikle yemek yemenizi öneririm. Girit mutfağından beş tabak meze, ıstakozlu, jumbo karidesli, balıklı üç ana yemek ve içki, kişi başı 60-100 lira arasında değişiyor. Limandaki Mouragio Maria ise en meşhur deniz mahsulü lokantası. Uzunluk boy karides ve ıstakozdan taze taze seçip pişirterek; denizin ve adada olmanın keyfini çıkardık, üstelik kişi başı 150 liraya.
Cennet koylar ve gizemli tarih
Heraklion, Resmo, Kandiye ve Hanya’da koylar ve tarihi eserler, Giritli ünlü yazar Nikos Kazancakis’in söylediği üzere “Bu adaya her ayak basan, sıcak ve düzgünlükle damarları saran, gizemli gücü fark eder” yorumunu doğrular nitelikte. Kandiye’deki Girit Tarihi Müzesi’ni (yetişkin 20 TL, çocuk 15 TL.), Venedik devrinden korunmuş olarak kalan Hanya’yı ve bilhassa cennet üzere Balos lagününü, Resmo’daki 12 km’lik ‘gizli mücevher’ denilen kum plajını, Avrupa kıtasının en büyük palmiye ormanlarının bulunduğu Via Palmiye kumsalını keşfetmeden dönmeyin. Kandiye’de limanda günbatımını izleyerek kıyıdaki restoranlarda dayanılmaz mezeler eşliğinde uzo yudumlayın. Biz bonus olarak annemin dedesinin kardeşinin oğlunu ve ailesini de bulduk gizemli ada Girit’te. Maalesef mübadelede orada kaldıkları için isimlerini, dinlerini değiştirmek zorunda kalmışlar. Resmo’da büyük bir koyda işlettikleri otelde gerçekleşen buluşmamız, tıpkı lisanı konuşmasak da his yüklü ve unutulmazdı. Kalanlar ve ayrılanlar olarak elimizdeki sararmış fotoğrafları birbirimize göstererek kaybolan yılları telafi etmek ister üzereydik.
Yerli üzere hissetmek için
-Resmo’da yerli halkın gittiği Othonas’ta her yemeğin başka bir kıssası var. Uğrayın.
–Pastanelerde lor peynirli ya da kremalı Girit tatlısından yiyin.
–Şehri ve kültürü tanımak için eski kentte sokak ortalarında kaybolun.
–Yerel ömrü görmek için Resmo’nun doruklarındaki köylere gidin.
–Tarama, caciki, peksimetli domates salatası yiyin, uzo için.
–Akşam yemeğine ya da gece cümbüşüne Maistros’a gidin. Sahibi Mihalis’le tanışın, güllü özel rakısından için.
Yunan Konsolosluğu’ndan da takip edilebilir
Ben hem anne hem baba tarafından Girit kökenliyim. Ailemizden çok fazla kişi adayı ziyaret ettiği için tesadüfen geçmişimizin izini sürecek ipucunu bulduk. Lakin gov.tr’den soyağacına ulaşıp Yunan Konsolosluğu’ndan da yardım istenebilir.
Annem (Gülsiye Erişken) büyük dedesinin kardeşinin torunu Melampus Galanakis’i yüz yıl evvelki kopuştan sonra tekrar bulmanın memnunluğunu yaşıyor. Küçükken aile içinde öğrendiği Rumcası ile eski fotoğrafları karşılıklı birbirlerine göstererek ortak insanlarının kıssalarını paylaşarak ortak geçmişlerine hakikat seyahate çıkıyorlar.
