3 yıl evvel yaşanan darbe teşebbüsü sonrası piyasalar bir anda artan risk algısı sebebiyle güçlü bir periyoda girmişti. 14 Temmuz 2016’da günü 2,8778’den kapatan dolar/TL, 15 Temmuz’daki darbe teşebbüsünün basına yansıması sonucu yurt dışı piyasalarda satış yüklü bir seyir izleyerek yüzde 5,1’lik artışla 3,0250 düzeyine yükselmişti.
Ülkede yaşanan fevkalâde durum sebebiyle artan riskler, ekonomik göstergeleri negatif istikamette etkilemiş, bunun birinci emareleri de döviz kuru üzerinde görülmüştü. Ortaya giren hafta sonu sebebiyle milletlerarası piyasaların kapalı olması ve darbe teşebbüsünün kısa müddette bastırılması, göstergelerin daha da berbatlaşmasını engelleyen ögeler olmuştu.
Darbe teşebbüsünün büyük oranda bastırıldığı pazartesi günü, BIST 100 endeksi 15 Temmuz cuma günkü kapanışa nazaran günü yüzde 7,08 düşüşle 76.957,61 puandan günü tamamlamıştı. Haftanın devamında da düşüş eğilimini sürdüren endeks, haftayı yüzde 13,39’luk paha kaybıyla kapatmıştı.
SANAYİ ÜRETİMİNDE SERT DÜŞÜŞ
Haziranda 6 aylık bir yükseliş trendinin akabinde 107,4 düzeyine yükselen sanayi üretim endeksi, temmuzda 20 puandan fazla gerileyerek 86,9 düzeyine inmişti.
İhracat ve ithalat tarafı da darbe teşebbüsünden olumsuz istikamette etkilenmiş, ticari aktivitede değerli bir düşüş gözlemlenmişti. İhracat temmuzda bir evvelki yılın tıpkı periyoduna nazaran yüzde 11,5 azalmış, yavaşlayan tüketim harcamalarıyla birlikte ithalat da temmuzda bir evvelki yılın tıpkı ayına nazaran yüzde 19,4 düşmüştü.
Yılın birinci 2 çeyreğinde sırasıyla yüzde 4,5 ve yüzde 4,7’lik büyüme oranını yakalayan Türk iktisadı, darbe teşebbüsünün yaşandığı üçüncü çeyrekte mevsimsellikten arındırılmış endekse nazaran yüzde 0,2 daralmıştı.
EKONOMİ KISA MÜDDETTE ESKİ DÜZEYİNE ULAŞTI
Darbe sonrası piyasalarda oluşan tedirginliğin minimum düzeye indirilmesi için iktisat idaresi ve regülatörlerin aldığı birçok tedbir sayesinde darbe teşebbüsünün iktisada maliyeti minimuma indirilmeye çalışılmıştı.
Alınan tedbirler sayesinde iktisadın kısa müddette eski düzeylere ulaşılması sağlanırken, BIST 100 endeksinin darbe öncesi düzeylere yükselmesi 6 ay sürmüştü. Sonrasında bir yıl içinde yaklaşık yüzde 50 yükselen BIST 100 endeksi, Ocak 2018’de 120 bin düzeyini görmüştü.
“DARBELER FİNANSAL AÇIDAN EN BÜYÜK FELAKETLERDEN BİRİDİR”
İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Kadir Tuna, AA muhabirine yaptığı açıklamada, darbe ve darbe teşebbüslerinin, bir ülkenin başına gelebilecek en büyük felaketlerden olduğunu söyledi.
15 Temmuz Cuma günü gerçekleşen hain darbe teşebbüsü sonrası piyasalarda bir panik havası oluşmasının beklendiğini tabir eden Tuna, “Ancak pazartesi piyasalar açıldığında panik havasının ötesinde ülkemizde tüm finansal kurumlar hizmet vermeye devam etti. Panik havasının oluşmamasında, devletinin yanında olan vatandaşlarımız ve başta Merkez Bankası ve BDDK olmak üzere kurumlarımızın aldığı tedbirler büyük rol oynadı.” dedi.
Tuna, alınan önlemlerle birlikte finansal piyasaların olağan sisteminde işleyişine devam ettiğine işaret ederek, “Merkez Bankası, kısa vadede oluşabilecek likidite riskine karşı elindeki araçları kullanmaya başladı. Bankalar ise müşterilerin olağan bankacılık hizmetlerini problemsiz bir biçimde sürdürebilmeleri için gerekli olan tüm önlemleri aldı.” değerlendirmesinde bulundu.
Bu ve gibisi fevkalâde durumlarda oluşabilecek en büyük riskin bankalara yapılacak hamle olduğuna dikkati çeken Tuna, vatandaşın yastık altında tuttuğu tasarruflarını, devlete olan inançlarını göstermek için bankalara yatırdığını, bunun da dünya tarihinde bir birinci olduğunu söyledi.
Tuna, darbe sonrası vatandaşların finansal kararlarının dünyada bir örnek teşkil ettiğini söz ederek, “15 Temmuz sonrası mevduat çıkışının ötesinde mevduat girişine rastlanması bu duruma nadir bir örnektir.” dedi.
“EKONOMİNİN DİNAMİZMİ SAYESİNDE İSTİKRAR KIYMETLİ ÖLÇÜDE SAĞLANMIŞ GÖZÜKÜYOR”
İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi İşletme ve İdare Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. İbrahim Güran Yumuşak da 15 Temmuz öncesi yapılan operasyonlarla ekonomik açıdan ülkeye ziyan verilmeye çalışıldığını, 15 Temmuz’da da askeri darbeye başvurulduğunu söyledi.
Yumuşak, “FETÖ üzerinden 17-25 Aralık 2013 müdahalesi ile hükümeti baskı altına almayı denemişler, başarısız olunması üzerine 15 Temmuz 2016’da askeri bir darbe ve işgal planı uygulamışlardır. Türk halkının basireti ve vatanseverliği sayesinde bu teşebbüs başarısız olmuş lakin sonrasında ekonomik açıdan ablukaya alınmaya çalışılarak prosedür değişikliğine gidilmiştir.” formunda konuştu.
Yaşanılan darbe teşebbüsünün ekonomik açıdan bir faturası bulunduğunu, bunun da darbe sonrası devirde enflasyon ve faiz oranlarındaki artışta, işsizlik oranları ve büyümedeki yavaşlamada ortaya çıktığını belirten Yumuşak, darbelerin finansal istikrar açısından epeyce ziyanlı olduğunu söyledi.
Yumuşak, “Tüm bunlara karşın Türkiye iktisadının dinamizmi ve idaresinde gösterilen muvaffakiyet sayesinde ekonomik istikrar kıymetli ölçüde sağlanmış gözükmektedir.” dedi.
