Kamu-özel bölüm iş birliği kapsamında bugüne kadar toplam yatırım meblağı 63,8 milyar dolar olan 242 proje hayata geçirildi ve bu projelerin toplam mukavele pahası yaklaşık 140 milyar dolara ulaştı.
AA muhabirinin Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığınca hazırlanan “Kamu-Özel İşbirliği Raporu”ndan yaptığı derlemeye nazaran, kamu-özel dal iş birliği modeli, bilhassa otoyol, köprü, havalimanı üzere altyapı yatırımları ile hastane üzere kamu hizmetlerinin sunumunda alternatif bir finansman modeli olarak kıymet taşıyor.
Bu metotla yatırımların süratli tamamlanmasının yanında projelere özel dalın iştirakinin sağlanarak hizmet kalitesinin güzelleştirilmesi ve proje maliyetlerinin düşürülmesi amaçlanıyor.
Türkiye’de bu modelin uygulanmaya başlandığı 1986 yılından geçen yılın sonuna kadar 210’u işletmede, 32’si finansal kapanış ya da imal etabında olmak üzere, toplam yatırım meblağı 63,8 milyar dolar olan 242 kamu-özel iş birliği projesi uygulamaya konuldu. Bu projelerin toplam kontrat kıymeti (yatırım fiyatı ve kamuya ödenecek miktar) 139,8 milyar dolar oldu.
Sözleşmesi imzalanan 242 projenin kontrat kıymetleri içinde 71,3 milyar dolarla en büyük hissesi havaalanı projeleri aldı. Bunu 28,7 milyar dolarla güç ve 21,2 milyar dolarla otoyollar ve hizmet tesisleri izledi. En düşük hisse ise 140,5 milyon dolarla kültür ve turizm tesislerinin oldu.
Uygulama kontratı imzalanan 242 proje içinde yüzde 45’lik hisselerle yap-işlet-devret (109 proje) ve işletme hakkı evresi (108 proje) modelleri birinci sırada yer aldı. Bu modelleri, yüzde 8’lik hisseyle (20 proje) yap-kirala-devret ve yüzde 2’lik hisseyle (5 proje) yap-işlet modelleri takip etti.
Projelerin sektörel dağılımı incelendiğinde, 242 proje içinde 91 projeyle güç üretim tesisleri birinci sıraya yerleşti. Güç tesislerini 42 projeyle otoyollar ve hizmet tesisleri, 23 projeyle limanlar, 20 projeyle sıhhat tesisleri, 19 projeyle havaalanları, 18 projeyle hudut kapıları, 17 projeyle yat limanı ve turizm tesisleri, 8 projeyle madencilik projeleri, 2 projeyle sanayi tesisleri, 1 projeyle demir yolları ve 1 projeyle kültür ve turizm tesisi izledi.
Rapora nazaran, imal kademesindeki 32 projenin yatırım fiyatı 40 milyar 360 milyon 770 bin lirayı buldu. Bu projeler ortasında İstanbul Havalimanı başta olmak üzere, otoyol, kent hastaneleri, limanlar ve gümrük altyapı tesisleri yer alıyor.
1915 ÇANAKKALE KÖPRÜSÜ BİRİNCİ SIRADA
Avrupa piyasasında geçen yıl içinde finansal kapanışa ulaşan kamu-özel iş birliği projelerinin toplam kıymeti 14,6 milyar avroya ulaşırken, bu kapsamda 39 proje yer aldı. Bu projeler ortasında 1915 Çanakkale Köprüsü Projesi 3,1 milyar avroluk bedeliyle birinci sırada yer alırken, ikinci sırada 1,2 milyar avroyla Ankara-Niğde Otoyolu dikkati çekti. Bu iki projeyi, 1,2 milyar avro ile Fransa’daki Gronde Genişbant Ağı, 1 milyar avro ile Hollanda’daki Blankenburg Tüneli ve 930 milyon avro ile Hollanda’daki A16 Rotterdam Otoyolu izledi.
Raporda yer alan tespitlere nazaran, yüklü olarak ulaştırma, sıhhat ve güç alanlarında kullanılan formülün gelecek periyotlarda farklı dallarla birlikte kentsel altyapı ve küçük ölçekli projelerde de kullanılması bekleniyor. Mevcut finansman şartlarında kaynakların stratejik ehemmiyeti bulunan projelerde kullanılabilmesini sağlamak, projelerin kalkınma ve makroekonomik maksatlarla ahengini gözetmek gayesiyle kamu-özel iş birliği modeliyle gerçekleştirilmesi fizibıl çıkan projeler için kesimler ve projeler ortasında önceliklendirme yapılması değer arz ediyor. Bu alandaki alternatif finansman yollarının kıymetlendirilmesi ve buna yönelik teknik ve hukuksal altyapının tamamlanması gereksinim olarak görülüyor.
