Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ) Deniz Bilimleri ve Teknoloji Enstitüsünden bilim insanları, Koca Piri Reis Gemisi ile Güneybatı Akdeniz ve Ege Denizi’ndeki antik deniz yolunun izlerini ortaya çıkardı. Türkiye Batık Envanteri Projesi Lideri, DEÜ Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Enstitüsü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Harun Özdaş, Kültür ve Turizm Bakanlığının müsaadesi, Kalkınma Bakanlığının dayanağıyla yürütülen “Mavi Miras” projesi kapsamındaki çalışmaları anlattı.
Koca Piri Reis Gemisi’nin 41 yıldır Türkiye’de araştırma platformu olarak kullanıldığını anlatan Özdaş, burada yüksek teknoloji aygıtlarıyla 8 farklı disiplinin bilimsel çalışma yaptığı belirtti. “Türkiye Batık Envanteri”ni çıkarma çalışmalarına odaklandıklarını vurgulayan Özdaş, “Güneybatı Akdeniz ve Ege’yi merkez alarak ticaret rotalarını ortaya çıkarıyoruz. Milattan evvel 2 binden milattan sonra 2 bine kadar denizlerdeki süreci takip ediyoruz” dedi.
Antik çağdaki izleri tarıyorlar
Çalışmalara birinci başladıklarında, yalnızca batıklara ulaşacaklarını düşündüklerini belirten Özdaş, şöyle konuştu: “Şöyle bir yol izledik, bir batık bulduğumuzda onun yakın etrafını de su altından taradık. Antik çağda da beşerler seramik kesimlerini, testileri denize atıyor ve izlerini bırakıyorlarmış. Bu izlere bakarak hangi kıyı ve kıyı şeridinin hangi devirde kullanıldığına bakıyoruz. Günümüzden 2 bin 400 yıl evvel gemilerin kullandığı rotalarla Roma devri örtüşürken, gemilerin boyutu büyüdükçe birebir rotaların kullanılmadığını ve daha çok açık denizlerde demirlediğini gördük.”
200’den fazla batık
“Büyük kısmı antik çağdan buhar çağına kadar olan 200’den fazla batık belirledik. 400 çapa ile 60’a yakın demirleme yeri tespit ettik” bilgisini veren Özdaş, birtakım koyların 3 bin yıl boyunca daima kullanıldığını saptadıklarını belirtti. Bronz çağından itibaren gemilerin kıyı seyri yaptıklarını anlatan Özdaş, şunları söyledi:
“O devirde açıldıkları noktadan 5 mil uzaklaşabiliyor ve bir koya ulaşıyorlar. Örneğin Gökova’da belirli adalar var, kuytu bölgelerine gitmişler. Bodrum Yarımadası’nda kimi koylar tercih edilmiş. 16. yüzyıldan sonra gemi üretim teknolojisinde gelişme oluyor. Gemilerin uzunluk ve kapasitesi değişiyor. Bilhassa Çanakkale Boğazı, Edremit Körfezi, Çeşme ve kuzeyinde Osmanlı periyodu ve sonrasında bu burunlarda batmış gemilere rastlıyoruz.”
Likya, Karya, İyonya ve Osmanlı devirlerine ilişkin izler
Özdaş, Osmanlı periyodu ve sonrasında genelde gemilerin savaş nedeniyle battığını belirlediklerini vurguladı. Çalışmanın Türkiye Sualtı Kültür Mirası Coğrafik Bilgi Sistemi’nin yanı sıra Osmanlı Devri Bilgi Sistemi Akustik Data Tabanı’nı da kapsadığını belirten Özdaş, çok geniş bir envanter hazırladıklarını, 2 yılda bunu tamamlamayı hedeflediklerini söyledi. Farklı disiplinlerle ortak çalışmalara da imza attıklarını vurgulayan Özdaş, “Tektonik hareketlerin hangi bölgede ne kadar çökmeye neden olduğunu da belirledik. Deniz düzeyi değişimlerini de çalıştık. Yaklaşık 40 liman yapısı ya da su altında kalmış antik yerleşim yeri gördük” dedi. Deniz düzeyinin 1-6 metre altında kalmış yerleşim yerlerine en çok Antalya ve Muğla ortasında rastladıklarını anlatan Özdaş, suyun altında Likya, Karya, İyonya ve Osmanlı periyotlarına ilişkin izler bulunduğunu da belirtti.
