Mısır’da 2013 yılında askeri darbeyle vazifeden alınarak tutuklanan birinci Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi’nin pazartesi günü mahkeme salonunda geçirdiği baygınlık sonrası vefat etmesi, hapishanede maruz kaldığı keyfi uygulamaların sıhhati üzerindeki tesirlerini tekrar gündeme getirdi.
Mursi’nin kendisinin, ailesinin ve çeşitli milletlerarası kuruluşların daha evvel yaptığı açıklamalara nazaran, Mursi, tutuklu bulunduğu sürece hücre mahpusunda tutuldu, ziyaret edilmesine ve hastaneye kaldırılmasına yalnızca birkaç defa müsaade verildi, duruşmalarda cam bir kafese konuldu. Böylelikle dış dünyayla irtibatı kesildi ve sıhhati giderek berbatlaştı.
Mursi, çıkarıldığı mahkemelerde pek çok kere, kafes gerisinden, tedavi için hastaneye kaldırılması gerektiğini ve hayatının tehlikede olduğunu anlatmaya çalıştı.
Ailesi de memleketler arası seviyede tüzel müdahalede bulunulması daveti yaptı, hatta Mursi’yi hapishanede ziyaret edebilmek için dava açtı.
MURSİ’YE YÖNELİK YASAKLAMA VE KISITLAMALAR
Mısır idaresinin kelam konusu yasaklama ve kısıtlamaları, Mursi’nin, ailesinin ve İngiliz Parlamento Komitesinin açıklamalarında ortaya konuldu. Bu açıklamaları şu biçimde sıralamak mümkün:
5 Mayıs 2019
Mursi vefat etmeden 43 gün evvel ailesi tarafından yapılan yazılı açıklamada, Mursi’nin duruşmalarda içeriyi göstermeyen karanlık cam kafes içine konulduğu ve dış dünyayla irtibatının kesildiği söz edildi.
Mursi’nin, ona refakat eden emniyet grubu dışında kimseyle görüşmesine müsaade verilmediği, keyfi olarak hücre mahpusunda tutulduğu ve tam olarak dış dünyadan izole edildiği belirtilen açıklamada, tutuklandığı tarihten bu yana ailesi ve savunma heyetinin kendisiyle yalnızca 3 kere görüştüğü (2013 ve 2017’de) kaydedildi.
Açıklamada, Mursi’nin Ağustos 2015, Mayıs 2017, Kasım 2017 ve Kasım 2018’de duruşmalarda kelam alarak hayatının tehlikede olduğundan bahsettiği vurgulandı.
29 Mart 2018
Ailesi tarafından yapılan açıklamada, Mursi’nin sıhhat durumunun daha evvel olmadığı kadar kötüleştiği ve hapishane yönetimimin büsbütün umursamaz bir tavır sergilediğine dair birtakım haberlerin kendilerine ulaştığı aktarıldı.
Babalarının hayatının sorumluluğunun Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi ile İçişleri Bakanlığına ilişkin olduğu kaydedilen açıklamada, Mursi’nin bilhassa insani haklarının verilmesi ve sıhhat denetiminin üstlenilmesi davetinde bulunuldu.
Ailesinin açıklamasından bir gün evvel de İngiltere’de bir küme milletvekili, Mısır’da tutuklu bulunan ülkenin seçilmiş birinci Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi’nin sıhhatinin önemli formda bozulduğu tarafındaki haberlerin akabinde Mısır hükümetinden, Mursi’yi cezaevinde ziyaret etme talebinde bulundu.
Mursi’nin tutulduğu şartların hem memleketler arası hem de Mısır’ın kendi standartlarına kıyasla “önemli ölçüde geri kalmış olabileceği istikametinde endişeler” olduğunu hatırlatan İngiliz milletvekilleri, bu durumun vefatına yol açabileceği uyarısı yaptı.
Açıklamada, Mursi’nin diyabetin yanı sıra karaciğer ve böbrek rahatsızlığı olduğuna ve kâfi tıbbi bakım görmediğine işaret edildi.
23 Kasım 2017
Muhammed Mursi, 25 sanıklı “hapishaneler baskını” olarak bilenen davanın duruşmasında, “Hasta olduğumu argüman etmiyorum, durumum önemli. Hapishane hastanesinden uzakta bir özel yahut devlet hastanesinde tıbbi muayene hakkımdan vazgeçmeyeceğim.” dedi.
7 Haziran 2017
Hapishane yemeğini yemekten imtina ettiğini söz eden Muhammed Mursi, bunu takip eden süreçte tutulduğu Tora Hapishanesi’nde iki kez baygınlık geçirdi.
Mursi’nin oğlu Abdullah Mursi, babasının sıhhat durumunun âlâ olmadığını, duruşma esnasında durumunu açıklama gayesiyle kelam istediğini lakin yargıcın buna müsaade vermediğini tabir etti.
Abdullah Mursi, “Muhammed Mursi’nin mahkeme salonunda içinde tutulduğu cam kafesteki başka sanıklara, geçen pazar günü kendisine yapılan aile ziyaretinin akabinde iki sefer baygınlık geçirdiğini, fakat kendisine rastgele bir tıbbi müdahalede bulunulmadığını haber verdiğini öğrendik.” dedi.
7 Mayıs 2017
“Yargıya hakaret” suçlamasıyla Kahire Ceza Mahkemesinde hakim karşısına çıkan Mursi, yaklaşık 4 yıldır görüşmediği ailesi ve savunma heyeti ile görüşme talep etti. Mursi, “hayatını tehdit eden birtakım durumlar” olduğunu belirterek, bu sıkıntıyı avukatı ile görüşmek istediğini söyledi.
MAHKEME SALONUNDA VEFAT ETTİ
Mursi’ye yönelik kısıtlamalar ve tıbbi ihmalin son örneği hayatını kaybettiği mahkeme salonunda görüldü.
İngiliz Independent gazetesinin haberine nazaran, mahkemedeki görgü şahitleri, kötüleşip yere düşen Mursi’ye 20 dakikadan uzun mühlet müdahale edilmediğini söyledi.
Babası ve erkek kardeşi Muhammed Mursi ile birlikte yargılanan Abdullah el-Haddad, “Gardiyanlar onu dışarı çıkarıncaya kadar bir mühlet yerde kaldı. Ambulans 30 dakika sonra geldi. Öteki sanıklar onun yere düştüğünü fark edince bağırmaya başladılar. Kasıtlı biçimde yardım etmediler.” dedi.
Güvenlik gerekçesiyle isminin açıklanmasını istemeyen bir aktivist de yaşananları şöyle anlattı:
“Mursi, konuşmasını kestikten yaklaşık 10 dakika sonra sanık kafesinin içindekiler Mursi’nin şuurunu kaybettiğini ve yardıma gereksinimi olduğunu söyleyerek duvarlara vurmaya başladılar. Ailelerin haykırışlarına karşın polis 20 dakikadan fazla bir müddet hiçbir şey yapmadı. Onu orada bıraktılar. Daha sonra polis, aileleri mahkemeden çıkardı ve ambulans geldi.”
“MURSİ MEVTE TERK EDİLDİ”
Müslüman Kardeşler Teşkilatı (İhvan) da vefatının akabinde yaptığı açıklamada Mısır’ın demokratik seçimlerle vazifeye gelmiş birinci Cumhurbaşkanının Mursi’nin “çok ağır kaidelerde hücre hapsine tutularak, tedavi hakkı üzere en sıradan haklardan dahi yoksun edilerek, uzun sürelerce ailesi ve avukatlarıyla görüşmesi engellenerek taammüden mevte terk edildiğini” savundu.
Açıklamada, Mursi’nin vefatıyla ilgili memleketler arası bir araştırma komitesi kurulması davetinde bulunuldu.
İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW) Orta Doğu ve Kuzey Amerika Yöneticisi Sarah Leah Whitson da Mursi’nin vefatının akabinde “Mursi’nin mevti müthiş bir olay. Fakat Mısır hükümetinin kendisine kâfi tıbbi bakım sağlamadaki ihmalkarlığı yahut aile ziyaretlerine müsaade vermemesi göz önüne alındığında epeyce anlaşılabilir bir durum.” sözlerini kullanmıştı.
KAHİRE: SIHHAT HİZMETİ EKSİKSİZ HALDE SUNULDU
Mısır devlet televizyonu ile lokal medyanın sıhhat kaynaklarının açıklamasına dayandırdığı haberlerinde ise Muhammed Mursi’ye hapishanede ve dışında sunulan sıhhat hizmetinde rastgele bir eksiklik olmadığı kaydedildi.
Hapishane yönetiminin Mursi’nin sıhhat hizmeti ve kontrolü için pek çok hastaneyle iş birliği yaptığı belirtilen açıklamada, Şubat 2017’de Mursi’nin sol kolunda devam eden ağrı şikayeti nedeniyle özel bir hastaneye nakledildiği kaydedildi.
Başkent Kahire’nin batısında yer alan El-Acuza kentindeki Polis Hastanesi’ne sevk edilen Mursi’de tansiyon, kan şekerinin yükselmesi (hiperglisemi), kronik hudut iltihabı üzere kimi sıhhat sorunlarının tespit edildiği aktarıldı.
Sağlık komitesinin ayrıyeten Mursi’de beyin damarlarında düzgün huylu bir tümör ile yüzünün sağ yanındaki hudut kasılmaları olduğunu teşhis ettiği kaydedildi.
Kahire Ceza Mahkemesinin Haziran 2017’de imzalanması kararı verdiği Mursi’nin tıbbi muayene raporunun evvelki teşhislerle tıpkı olduğu belirtildi.
Açıklamada, hakimin 29 Kasım 2017’de Tora Hapishanesi Hastanesi’nde yine denetim edilmesini istediği, isimli tıp baştabibinin yer aldığı 10 tabipten oluşan sıhhat grubunun Mursi’nin yaşadığı bu hastalıkları teyit ettiği tabir edildi.
Aynı kaynak, buna binaen Mursi’nin Kasım 2017’den bu yana nizamlı tıbbi bakım altında tutulduğunu ve periyodik tıbbi tedavinin yapıldığını aktardı.
Açıklamada, Mursi’ye sıhhat hizmetinin sunulduğunu onaylayan tıbbi evrakların bulunduğu ve ilgili makamlara sunulacağı kaydedildi.
Devlet Bilgi Servisi’nin El-Ahram gazetesinde yer alan açıklamasında da HRW Orta Doğu ve Kuzey Amerika Yöneticisi Whitson’un Kahire idaresinin Mursi’ye kâfi tıbbi bakım sağlama konusunda ihmalkar davrandığı tarafındaki kelamları “iddia” formunda nitelendirilerek yalanlandı.
DEMOKRATİK SEÇİMLE İKTİDARA GELEN BİRİNCİ CUMHURBAŞKANI
Muhammed Mursi, eski Cumhurbaşkanı Hüsnü Mübarek’i istifaya zorlayan 2011 yılındaki halk ihtilalinin akabinde 2012’de ülke tarihinde demokratik yollarla misyona gelen birinci Cumhurbaşkanı olmuştu.
Mursi, 3 Temmuz 2013’te devrin Savunma Bakanı ve akabinde Cumhurbaşkanı olan Abdulfettah es-Sisi tarafından gerçekleştirilen askeri darbeyle vazifesinden uzaklaştırılmıştı.
